Liderët e BE-së shmangën një vendim për përdorimin e pasurive të ngrira të Rusisë për të financuar mbrojtjen e Ukrainës, pavarësisht thirrjes së presidentit Volodymyr Zelensky për të vepruar shpejt që Moska të paguajë për luftën e saj.
Shpresat për të rënë dakord mbi një mënyrë të re financimi për përpjekjet luftarake të Ukrainës u shuan pas kundërshtimit nga Belgjika, e cila po mban shumicën e fondeve të Bankës Qendrore Ruse të bllokuara në BE në institucionin Euroclear me seli në Bruksel.
Liderët e BE-së ranë dakord në një samit në Bruksel të enjten vetëm për t’i kërkuar Komisionit Europian të paraqesë “opsione për mbështetje financiare” për Ukrainën, pa përmendur direkt pasuritë e ngrira ruse.
Draftet e mëparshme, në kontrast, thanë se propozimet duhet të përfshinin “përdorimin e mundshëm gradual të bilanceve të gatshme” të lidhura me pasuritë e bllokuara.
“BE-ja është e përkushtuar për të adresuar nevojat urgjente financiare të Ukrainës për dy vitet e ardhshme, duke përfshirë mbështetjen për përpjekjet ushtarake dhe mbrojtëse të saj,” shkroi në X presidenti i Këshillit Europian, António Costa, pas bisedimeve.
Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Europian, insiston se është arritur një marrëveshje mbi parimin e kredisë për dëmshpërblim.
“Ka pika që duhet të sqarohen dhe na duhet një analizë më e thellë dhe të punojmë më shumë mbi to. Pra, me fjalë të tjera, ramë dakord për ‘çfarë?’, që është kredia për dëmshpërblim, dhe duhet të punojmë mbi ‘si?’-në, si ta bëjmë të mundur.”
Costa, i cili drejtoi mbledhjen, tha se të dy presidentët e Bankës Qendrore Europiane dhe Eurogrupit, që morën pjesë në takim, ranë dakord se kredia e dëmshpërblimit respekton ligjin ndërkombëtar dhe se të gjitha çështjet teknike mund të zgjidhen.
“Kjo do të thotë se kjo zgjidhje është e realizueshme,” tha Costa.
Dilema se si do të financohet përpjekja luftarake e Ukrainës, ndërsa SHBA-të po tërhiqen, do të diskutohet përsëri në një samit tjetër të BE-së që pritet të mbahet në dhjetor. Kredia për dëmshpërblim mbetet një opsion, por është më pak e mundshme të jetë gati në fillim të vitit të ardhshëm, siç shpresonte Ukraina.
Më herët të enjten, Zelensky i pati bërë thirrje liderëve europianë që të marrin këtë vendim “të madh” për të financuar mbrojtjen e Ukrainës sa më shpejt të jetë e mundur.
“Çdokush që e vonon këtë vendim jo vetëm që kufizon mbrojtjen tonë, por gjithashtu ngadalëson progresin tuaj,” u tha ai liderëve të BE-së, duke premtuar se Ukraina do të shpenzonte shumë para për blerjen e armëve europiane. “Koha për të vepruar mbi pasuritë ruse është tani dhe unë kërkoj mbështetjen tuaj të plotë.”
Komisioni Europian shpreson të përdorë pasuritë në Euroclear si bazë për një kredi prej 140 miliardë eurosh për Ukrainën, që do të paguhej vetëm pasi Rusia të paguante kompensim për luftën.
Zyrtarët besojnë se kanë gjetur një mënyrë për ta detyruar Rusinë të paguajë për luftën pa konfiskuar pasuritë ose shkelur të drejtën e pronësisë. Kremlini thotë se kjo skemë është vjedhje dhe ka premtuar të ndjekë çdo individ ose vend që konsiderohet se ka marrë para ruse.
Liderët kanë nevojë për miratimin e Belgjikës, e cila strehon 183 miliardë euro pasuri të Bankës Qendrore Ruse në Euroclear, 86% të gjithë pasurive shtetërore ruse në BE dhe dy të tretat e totalit global.
Kryeministri i Belgjikës, Bart De Wever, tha se problemi më i madh është si të garantohet që paratë të jenë të gatshme menjëherë nëse diçka shkon keq.
Duke arritur në samit më herët të enjten, ai kërcënoi se do të kundërshtonte planin nëse nuk do të kishte garanci që pjesa tjetër e BE-së do të mbulojë kostot nëse Rusia kërkon paratë e saj.
“Nëse doni ta bëni këtë, do ta bëjmë të gjithë së bashku. Duam garanci që nëse paratë duhet të kthehen, çdo shtet anëtar të kontribuojë. Pasojat nuk mund të jenë vetëm për Belgjikën,” tha ai, citon The Guardian.
Liderët e BE-së u përpoqën të adresonin shqetësimet e tij me një premtim për “ndarje të barrës dhe koordinim” me G7-ën, por nuk mjaftoi për të siguruar një marrëveshje.
Rreth një e treta e pasurive shtetërore ruse ruhen jashtë BE-së, përfshirë në Japoni (28 miliardë euro), Britani të Madhe (27 miliardë euro), Kanada (15 miliardë euro) dhe SHBA (4 miliardë euro). Ndërsa pritet që Britania e Madhe dhe Kanada të ndërmarrin hapa të ngjashëm, zyrtarët e BE-së janë më pak optimistë për SHBA-të, e cila mban një sasi të vogël, por simbolike, të pasurive shtetërore ruse.
Plani i kredisë mbetet në tryezë, me shumë pyetje pa përgjigje. Ai varet nga unanimeti i BE-së për të mbajtur pasuritë ruse të ngrira për një kohë të gjatë. Qeveria miqësore ndaj Rusisë e Hungarisë ka vonuar shpesh sanksionet e BE-së dhe, edhe pse nuk ka guxuar kurrë t’i bllokojë, retorika e saj anti-Ukrainë ngre pyetje mbi mbështetjen e saj të ardhshme.
Kryeministri hungarez, Viktor Orbán, nuk mori pjesë në diskutimet mbi Ukrainën për të marrë pjesë në ngjarje në Budapest që përkujtonte revolucionin hungarez të vitit 1956, i shtypur nga represioni sovjetik. Si zakonisht, BE-ja miratoi një deklaratë mbështetjeje për Ukrainën, përfshirë financimin e ardhshëm, pa mbështetjen e Hungarisë.
Më herët gjatë ditës, BE-ja miratoi paketën e 19-të të sanksioneve kundër Rusisë, duke synuar për herë të parë gazin natyror të lëngshëm. Ky veprim erdhi pak pasi SHBA-të vendosën sanksione ndaj dy kompanive më të mëdha të naftës ruse, Rosneft dhe Lukoil, masat e para kufizuese të miratuara nga administrata e Trump.
Kryeministrja e Letonisë, Evika Siliņa, tha se një marrëveshje për kredinë do të forconte Zelensky-n në çdo bisedim paqeje me Putin. “Besoj se Zelensky do të jetë shumë më i fortë për të hyrë në ato negociata, nëse ato zhvillohen,” tha ajo.
Taoiseach i Irlandës, Micheál Martin, tha se qeveria e tij e mbështet planin dhe nuk sheh asnjë implikim për neutralitetin irlandez.
“Ky nuk mund të jetë një cikël i përsëritur ku… vendet e mëdha, si Rusia, ndjejnë se mund të hyjnë dhe të shkatërrojnë një vend dhe të presin që të tjerët të paguajnë për rindërtimin më pas,” tha ai.
Zelensky shprehu shpresë se SHBA-të më në fund do të furnizojnë Ukrainën me raketa Tomahawk me rreze të gjatë. “Ishte si sanksionet: më parë ishte e pabesueshme dhe tani shohim vendimet për këto sanksione energjetike, që janë shumë të rëndësishme,” tha Zelensky.
Por presidenti ukrainas i minimizoi raportimet për një plan paqeje 12-pikësh që u bë i njohur më herët gjatë javës, duke sugjeruar se ishte puna e “disa miqve shumë të mirë” që synonin të parandalonin “një plan nga Rusia” të promovuar nga një vend tjetër që ai nuk e përmendi.
Plani, i cili u raportua për herë të parë nga Bloomberg, kërkonte armëpushim, shkëmbim të të burgosurve dhe krijimin e një bordi paqeje të kryesuar nga Donald Trump, duke marrë frymëzim nga plani amerikan për Gazën.
Zelensky tha se Rusia nuk ka treguar shenja se dëshiron të ndalojë luftën, duke përmendur bombardimin e fundit të një kopshti fëmijësh. “Më shumë presion mbi Rusinë dhe ata do të ulen dhe të flasin dhe mendoj se ky është plani,” tha ai.
