Thellë në pyjet e Balmoralit, pronës mbretërore skoceze të dashur për Mbretëreshën Viktoria, ndodhen 11 pirgje memoriale pak të njohura, përfshirë një piramidë të madhe prej graniti. Të ndërtuara për të përkujtuar ngjarje të rëndësishme dhe humbje në jetën mbretërore, ato tregojnë një histori të qetë dashurie, pikëllimi dhe të një kombi.
Kur Mbretëresha Viktoria vizitoi për herë të parë Kalanë Balmoral në Aberdeenshire më 8 shtator 1848, gjashtë vjet pas vizitës së saj të parë në Skoci, ajo mori kohë për të shijuar pyjet, kopshtet dhe malet e valëzuara.
Ndoshta ajo u mbush me ajrin e pishave. Ndoshta një dre qëndroi pa lëvizur, e kapur nga shikimi i saj. Me siguri, ajo pa një të ardhme ndryshe për veten dhe bashkëshortin e saj, Princin Albert, në Deeside të Highlands. “Gjithçka dukej se frymonte liri dhe paqe, dhe të bënte të harroje botën dhe trazirat e saj të trishtueshme,” shkroi ajo në ditarin e saj. Së shpejti, prona baroniale u bë një vend i përhershëm për pjesën tjetër të jetës së saj dhe mbetet një strehë për Familjen Mbretërore Britanike edhe sot.
Ka shumë histori të fshehura në Kalanë Balmoral, por ndoshta asnjë aq intriguese sa ajo e “piramidave” sekrete të pronës, ose pirgjeve memoriale. Ka 11 të tilla, të shpërndara pothuajse rastësisht në pronën prej afro 50 mijë hektarësh. Më e madhja është një monolit prej guri që i ngjan më shumë strukturave të mëdha dinastike të Egjiptit të Lashtë sesa ndonjë gjëje skoceze, ndërsa të tjerat më të vogla janë të shpërndara si të ishin gjurmë të një misteri më të madh. T’i kërkosh ato, në një aventurë që ngjan me një kërkim si ai i Indiana Jones, është një magji e përditshme e fshehur mes pishave skoceze.
Si shumë vizitorë të Royal Deeside, edhe unë kisha qenë më parë në pronën më të njohur të vendit. E vendosur në lindje të maleve Cairngorm, kalaja me 167 dhoma, sallë vallëzimi, oborr me karroca, kopsht të zhytur dhe labirint në formë luleje është një festë për vizitorët, veçanërisht nga prilli deri në fillim të gushtit kur madhështia e plotë e kalasë është e hapur për vizitorët me bileta. Ka rreth 80 prona banimi në pronën më të gjerë, një digë hidroelektrike, ambiente për gjueti drerësh dhe gjelash, si dhe një fushë golfi.
Pas pandemisë së Covid-19, kur vendasit u detyruan të qëndronin më afër shtëpisë dhe zbulimet pranë u bënë zakon kombëtar, memorialet e pazakonta filluan të shfaqeshin në postime në rrjetet sociale si sekrete të pëshpëritura. Prona Balmoral është 160 kilometra larg nga ku jetoj në Edinburg, ndaj i ruajta në mendje si një sfidë shpërblyese për t’i gjetur herën tjetër që të isha në Aberdeenshire.
Pse u krijuan këto mrekulli?
Sipas Ewen Cameron, profesor i historisë skoceze në Universitetin e Edinburgut, shumica u porositën nga Mbretëresha Viktoria për të përkujtuar ngjarje të rëndësishme në jetën e familjes së saj, përfshirë martesat e nëntë fëmijëve. Pirgjet përkujtojnë Princin Albert Edward, Princeshën Alice, Princin Arthur dhe Princeshën Beatrice, duke formuar një lloj harte familjare nëpër kodrat me pyje.
“Pirgu i Princeshës Louise ka ndoshta historinë më interesante,” tha Cameron. “Ajo ishte fëmija i gjashtë dhe vajza e katërt dhe u martua me John Campbell, Dukën e 9-të të Argyll, gjë që ndihmoi në forcimin e lidhjeve të familjes me Highlands, që ishte aq e rëndësishme për Mbretëreshën Viktoria. Ka një ironi të caktuar që një pasardhëse e Shtëpisë së Hanoverit ishte e magjepsur nga kjo ide romantike e Skocisë.”
Një tjetër shenjë u vendos pas vdekjes së Princit Albert në dhjetor 1861. Kjo solli pirgun më të madh të pronës, në formën e një piramide prej graniti, shpjegoi Gordon Casely, një ish-gazetar i interesuar në mitet dhe legjendat e veri-lindjes. I fshehur në majën e kodrës Craig an Lurachain me një pamje mahnitëse të Parkut Kombëtar Cairngorms përreth, kërkon më shumë përpjekje për t’u arritur dhe tani shpesh quhet “Piramida e Madhe e Skocisë”.
“Pirgjet janë një shtesë e mrekullueshme, ndonëse e pazakontë, për pronën,” tha Casely. “Ato janë absolutisht intriguese, pasi secila ka historinë dhe dizajnin e vet, dhe nuk më habit që më shumë vizitorë po i kërkojnë. Legjendat e tyre ia vlen të tregohen.”
Duke nisur nga parkingu i Balmoralit në Crathie, pak në lindje të qytetit Braemar, mora çantën time dhe hyra në errësirën e pyjeve të pronës për të parë vetë këto krijime prej guri të argjendtë. Një shteg i lashtë ngjitej lart mbi lumin e argjendtë Dee, pastaj zbriste mbi rrënjë të trasha dhe binte në një luginë të thellë. Çdo degë peme ndihmonte për të bllokuar diellin e hershëm të verës, dhe tingulli i vetëm ishte kënga e zogjve.
Pirgjet e para që gjeta ishin të Princeshës Helena, pastaj të Princeshës Louise mbi një shkëmb të hapur. Më pas erdhi Pirgu i Blerjes, ndërtuar në tetor 1852 për të përkujtuar blerjen e pronës Balmoral nga anëtarët e Klanit Farquharson nga Princi Albert. Që ishte memoriali i parë i ndërtuar ka ende rëndësi sot: pylli i përdredhur është një labirint, dhe pamja e lartë e pirgut në majën e Craig Gowan e bën atë më të lehtin për t’u gjetur. Ai gjithashtu kap një nga pamjet më të bukura të Royal Deeside.
Shumë njerëz nuk e dinë që pirgjet mund të kishin përfunduar diku tjetër. Në mes të viteve 1800, Mbretëresha Viktoria dhe Princi Albert vizituan disa prona në Highlands përpara se të vendoseshin për Balmoralin. Për një kohë, çifti mbretëror madje konsideroi blerjen e pronës Ardverikie, që shikon nga Loch Laggan në anën perëndimore të Cairngorms. Sipas historianit Ewen Cameron, për ta ishte ndoshta shumë e vështirë për t’u arritur, edhe për Highlandsin. Alternativa, Kalaja Balmoral, u mor me qira në vitin 1848, përpara se të blihej e tëra katër vjet më vonë.
“Balmoral… ishte larg, por jo shumë,” shpjegoi Cameron. “E kishte gjithçka. Peizazhin e egër të Highlands, lumin Dee, malet, dhe Mbretëresha kishte përvetësuar këtë ide gjithnjë e më romantike të asaj që ishte Skocia. Balmoral u bë shumë i dobishëm për të pas vdekjes së Albertit në vitin 1861, ishte në një lloj izolimi pas vdekjes së tij, në moshën 42-vjeçare. I ofroi asaj një strehë nga bota.”
Kërkimi i pirgjeve është një udhëtim në atë të kaluar dhe në vetë idenë e Skocisë siç u formësua nga idealet viktoriane. Mbretëresha Viktoria ishte përgjegjëse për atë që është quajtur “Balmoralizimi” i Highlands, dhe, siç tha Cameron, kjo ide është ende shumë e gjallë në mendjet e shumë vizitorëve.
“Skocia është paraqitur prej kohësh si një vend bosh, i egër, romantik edhe pse ne skocezët e dimë që nuk është ashtu,” tha ai. “Kjo ide ka vazhduar ndër shekuj, qoftë përmes ndikimit të një shkrimtari si Sir Walter Scott apo artit të Edward Landseer, një piktor i preferuar i Mbretëreshës Viktoria, vepra më e njohur e të cilit, The Monarch of the Glen, është një romantizim i fuqishëm i peizazheve të mbushura me drerë si Balmoral.”
Sot, për vizitorët e interesuar, ajo pikturë e porositur nga mbretëresha, që u kthye në një simbol kombëtar, është e ekspozuar në Galeritë Kombëtare të Skocisë në Edinburg.
Në pyje, udhëtimi im vazhdoi përmes këtij peizazhi kryesisht të pandryshuar, përgjatë shtigjeve meditative në pyll, në shoqërinë e ketërve të kuq dhe një shqiponje, përpara se shtegu të fillonte të ngjitej me pjerrësi. Pastaj pemët u hapën dhe u shfaq një skenë e paharrueshme: piramida gati 11 metra e lartë e Princit Albert që mbikëqyr të gjithë Royal Deeside. Pamja ishte mbresëlënëse: romantike dhe e egër, ashtu siç ishte kur Mbretëresha Viktoria ngriti për herë të parë flamujt e saj mbretërorë aty.
Piramida prej guri është një version i pazakontë i Highlands nga ai që shumë njerëz ëndërrojnë. Edhe në një vend që është shtëpi për gurë të lashtë, vende neolitike dhe histori misterioze, ky pirg viktorian mbetet një mrekulli. T’i afrohesh atij dhe pirgjeve të tjera në këmbë, vetëm dhe në heshtje përveç zhurmës së insekteve dhe këngës së zogjve, ka efektin për ta bërë edhe më magjepsës, veçanërisht kur shihet në dritën e diellit të ndritshëm, nën një qiell të rrallë blu si flamuri skocez.
