Përshtatur në shqip, artikull i Financial Times
Rekordi i Donald Trump-it në politikën e jashtme nuk ka qenë shumë i suksesshëm në shumicën e vendeve. Ai premtoi të përfundonte luftërat brenda natës, por konflikti Rusi-Ukrainë vazhdon ende. Në Lindjen e Mesme, ai ka qëndruar shpesh në heshtje (në Gaza, Liban dhe tani Siri) ose ka marrë pjesë (në Iran), përpara se të kërkonte dhe vetëm ndonjëherë të arrinte armëpushime.
Por kur vjen puna te Evropa, presidenti amerikan po fiton. Trump synon ta përçajë dhe dobësojë kontinentin. Dhe po ia del, kryesisht falë mbështetësve të tij brenda kufijve të Evropës, dhe jo presionit të jashtëm.
Forcat nacionaliste të ekstremit të djathtë në Evropë janë në ngritje dhe po shtyjnë përpara agjendën e Trump-it. Në një numër gjithnjë në rritje vendesh evropiane, e djathta ekstreme është ose në qeveri ose opozita më e fortë, duke futur idetë nacionaliste, proteksioniste dhe euroskeptike në axhendën kryesore politike. Është ky “kërcënim nga brenda”, e kundërta e “kërcënimit të jashtëm” që zëvendëspresidenti amerikan JD Vance denoncoi në Mynih, që shpjegon sukseset e politikës së jashtme të Trump-it në Evropë.
Uria e Trump-it ndaj BE-së është mirë e dokumentuar; sipas tij, BE-ja është shpikur për të “mashtruar” SHBA-të. Përballë një BE-je të fortë, Trump do të detyrohej të hynte në marrëveshje të vështira tregtare dhe rregullatore. Ndërsa një Evropë e ndarë dhe e dobët i ofron SHBA-ve një mundësi për të vepruar në mënyrë grabitqare.
Edhe pse Evropa e ka mbajtur vijën e ashpër ndaj Ukrainës dhe ka refuzuar të heqë sanksionet ndaj Moskës, pas retorikës së fortë fshihen çarje. Rruga e anëtarësimit të Ukrainës në BE vazhdon të pengohet nga lideri hungarez Viktor Orban.
Ose Brukseli duhet të anashkalojë kundërshtimet e Orban-it, me arsyetimin se Hungaria po sillet si një vend që është në proces largimi nga BE, ashtu si Mbretëria e Bashkuar para se të aktivizonte formalisht nenin 50 në fillim të vitit 2017, ose Budapesti do të vazhdojë të bllokojë rrugën e Ukrainës drejt anëtarësimit. E njëjta gjë vlen edhe për rinovimin e sanksioneve ndaj Rusisë, ndonëse ky problem shkon përtej Hungarisë, me vende si Sllovakia që po rreshtohen në krah të Rusisë. Nëse Trump do të lehtësonte pjesërisht sanksionet ndaj Moskës, është shumë e mundur që vende të tjera të BE-së ta ndiqnin shembullin e tij.
Sa i përket NATO-s, tashmë dihet mirë që Trump nuk është i dhënë pas aleancave. Angazhimi i tij ndaj nenit 5 është i pasigurt, dhe një tërheqje e pjesshme e forcave amerikane nga Evropa është një rezultat i mundshëm i rishikimit të qëndrimit mbrojtës të SHBA-së që është duke u zhvilluar aktualisht. Sa për BE-në, diplomatët e përshëndetën marrëveshjen e fundit në samitin për shpenzime prej 5 për qind për mbrojtje dhe qëndrueshmëri, e cila supozohet të arrijë dy objektiva: të mbajë SHBA-të të angazhuara në sigurinë evropiane dhe t’i nxisë evropianët të bëjnë atë që gjithsesi duhet të bënin. Por të gjithë e dinë që vetëm pak shtete do ta përmbushin këtë objektiv dhe vetëm Pedro Sanchez i Spanjës pati ndershmërinë ta thotë hapur. Ky hap rrugën për ndarje dhe akuza brenda vetë BE-së.
BE-ja mund të duket më e bashkuar, të paktën në teori, kur bëhet fjalë për tregtinë. Por edhe këtu ndarjet mes vendeve anëtare e kanë bërë BE-në të hezitojë deri tani, për shkak të shumicës së qeverive të djathta që janë pro-Trump-it (ose të trembura prej tij). Ndërsa Trump ka vendosur tarifa sektoriale për çelikun, aluminin dhe makinat, si dhe një tarifë bazë prej 10 për qind (me kërcënime për ta rritur në 30 për qind), Brukseli ka hezituar të hakmerret.
BE-ja gjithashtu ka bllokuar hetimin ndaj rrjetit social X të Elon Musk-ut, dhe në samitin e G7, liderët evropianë i dhanë Trump-it një “kalim të lirë” për të hedhur poshtë një marrëveshje të vështirë mbi taksimin minimal global të korporatave shumëkombëshe. Kur bëhet fjalë për përmirësimin e konkurrueshmërisë, BE-ja ka pak rezultate për të treguar. Raportet e Letta-s dhe Draghi-t të publikuara vitin e kaluar, të cilat paraqisnin një axhendë ambicioze për integrim të thelluar evropian në fusha si financa, energjia, mbrojtja, infrastruktura dhe inovacioni, mbeten ende në letër. Nëse ato mbeten thjesht dokumente aspirative, atëherë për SHBA-të do të jetë gjithnjë e më e lehtë të përçajnë dhe të sundojnë Evropën.
Administrata Trump ëndërron për një “aleancë civilizimesh” midis SHBA-ve dhe Evropës, jo të bazuar në interesa strategjike apo vlera të përbashkëta, por në traditë dhe religjion, me një dozë të fortë tarifash ndëshkuese. Në këtë botëkuptim ka pak vend për BE-në (ose NATO-n).
Sukseset e Trump-it në politikën e jashtme në Evropë nuk vijnë nga aftësitë e tij diplomatike të diskutueshme. Ato janë një pasojë e gabimeve tona. Evropianët që besojnë vërtet në një Evropë të fortë dhe të bashkuar duhet të flasin qartë dhe me zë të lartë për mënyrën se si nacionalistët në të gjithë kontinentin po ia dorëzojnë Evropën e dobët dhe të frikësuar Trump-it (si dhe Putin-it e Xi-së) në tabaka argjendi.
