Gati një shekull më parë, shkencëtarët propozuan se një substancë misterioze e padukshme, të cilën e quajtën materie e errët, grumbullohej rreth galaktikave dhe formonte një rrjet kozmik në të gjithë universin.
Çfarë e përbën materien e errët dhe nëse ekziston vërtet, mbeten ende pyetje të hapura. Megjithatë, sipas një studimi të ri, mund të jetë vërejtur për herë të parë prova e drejtpërdrejtë e kësaj substance.
Nevojitet ende shumë punë për të përjashtuar shpjegime më pak eksotike, por nëse konfirmohet, ky zbulim do të konsiderohet një pikë kthese në kërkimin që zgjat dekada për këtë substancë të paarritshme, e cila thuhet se përbën 27% të universit.
“Kjo mund të jetë një përparim vendimtar në zbërthimin e natyrës së materies së errët”, tha profesori Tomonori Totani, astrofizikant në Universitetin e Tokios, i cili vuri në dukje se rrezet gamma që vinin nga qendra e Rrugës së Qumështit dukeshin se përmbanin shenjat e kësaj substance.
Materia e errët u përshkrua për herë të parë në vitet 1930, kur astronomi zviceran Fritz Zwicky vuri re se galaktikat e largëta dukeshin se rrotulloheshin më shpejt sesa lejonte masa e tyre. Këto vëzhgime çuan në konceptin e materies së errët, një material që nuk lëshon ose thith dritë, por ushtron një forcë gravitacionale të padukshme mbi galaktikat që e rrethojnë.
Shkencëtarët kanë kërkuar për grimca materie të errët që atëherë, por deri më tani as detektorët tokësorë, teleskopët hapësinorë dhe makinat gjigante si Collider-i i Madh i Hadronëve pranë Gjenevës nuk kanë dhënë rezultate.
Një nga teoritë për materien e errët sugjeron se ajo përbëhet nga grimca masive me ndërveprime të dobëta, të njohura si WIMP, të cilat janë më të rënda se protonet brenda atomeve, por ndërveprojnë shumë pak me materien normale. Kur dy WIMP përplasen, ato mund të shkatërrohen reciprokisht, duke lëshuar grimca të tjera dhe një shpërthim rrezesh gamma.
Për të kërkuar shenja të mundshme të materies së errët, Totani analizoi të dhënat nga Teleskopi Hapësinor i Rrezeve Gamma Fermi i NASA-s, i cili detekton fotonet më energjetike në spektrin elektromagnetik. Ai vuri re një model rrezesh gamma që dukeshin se përputheshin me formën e “halo”-s së materies së errët që shtrihet në një sferë nga qendra e galaktikës.
Sipas Totanit, sinjali “përputhet ngushtë me vetitë e rrezatimit gamma që parashikohet të lëshohen nga materia e errët.” Detajet janë publikuar në Journal of Cosmology and Astroparticle Physics.
Nëse Totani ka vërejtur materien e errët në veprim, vëzhgimet sugjerojnë se ajo përbëhet nga grimca elementare 500 herë më të rënda se protoni. Por nevojitet shumë punë për të përjashtuar proceset e tjera astrofizike dhe emetimet e sfondit që mund të shpjegojnë sinjalet.
Totani tha se “faktori vendimtar” do të ishte detektimi i rrezeve gamma me të njëjtin spektër nga zona të tjera të hapësirës, si galaktikat xhuxhe. Sipas profesorit Justin Read, astrofizikant në Universitetin e Surrey, mungesa e sinjaleve të rëndësishme nga këto galaktika kundërshton fort mundësinë që Totani të ketë parë rrezet gamma të lëshuara nga shkatërrimi i grimcave të materies së errët.
Edhe profesori Kinwah Wu, astrofizikant teorik në UCL, bëri thirrje për kujdes. “E vlerësoj punën e palodhur dhe përkushtimin e autorit, por nevojiten prova të jashtëzakonshme për një pretendim të jashtëzakonshëm”, tha ai. “Kjo analizë nuk ka arritur ende këtë nivel. Është një punë që shërben si inkurajim për studiuesit në fushë për të vazhduar kërkimin.”
